Jilemnice > Historia gminy

Historia gminy

Miasto powstało na początku XIV wieku jako centrum gospodarcze rozległej posiadłości štěpanickiej, należącej do panów z Valdštejna. Z powodu swojego odległego położenia Jilemnice rozwijała się wolniej w porównaniu z tętniącymi życiem poddańczymi miastami zlokalizowanymi na urodzajnych obszarach w głębi kraju. Wydaje się jednak, że odległe położenie chroniło ją też przez wiele lat przed poważniejszymi zniszczeniami wojennymi. Rozwój miasta został jeszcze bardziej zahamowany po 1492 roku, gdy Wallensteinowie [Valdštejn] podzielili miasto i posiadłość na dwie odrębne części.

Wydarzenia wojny trzydziestoletniej dotknęły miasto dopiero w 1634 roku, gdy spalili je Szwedzi. Skutki wojny były jednak katastrofalne dla miasta i jego okolic. Jilemnice utraciła znaczą część swojego gospodarczego zaplecza, kontakty handlowe zostały na wiele lat zerwane. Miasto tak zubożało, że budowa skromnej drewnianej szkoły w 1638 roku, a potem ponownie w 1683 roku wymagała nie tylko współpracy obu części podzielonej miejscowości, ale i odsprzedaży gminnego majątku. Handel uległ stagnacji na cały XVII wiek, lokalnych płócien nie udawało się sprzedać poza lokalnym rynkiem. Próby przywrócenia wydobycia rud też nie przyniosły efektu.

Zmiana na lepsze nastąpiła dopiero około 1701 roku, gdy obie części posiadłości połączyły się z miastem pod władaniem jednego właściciela – hrabiowskiego rodu Harrachów, którego członkowie prowadzili elastyczną i progresywną politykę gospodarczą.

Nowi właściciele w pierwszej kolejności podnieśli na światowy poziom lokalne hutnictwo szkła i płóciennictwo. Z zagranicy sprowadzili nasiona lnu lepszej jakości, zaprosili doświadczonych zagranicznych fachowców, którzy nauczyli miejscowych lepszej obróbki lnu. Największym mankamentem lokalnych płócien było ich końcowe wykończenie. Dlatego też Harrachowie zakładali liczne bielarnie (najbliższa w Jilemnicy – Hrabačovie), z których odpady wykorzystywano z sukcesem w rolnictwie jako pierwsze sztuczne nawozy. W niemałym stopniu przyczyniły się one do podniesienia poziomu pracy na roli. Płóciennictwo osiągnęło swój szczyt w drugiej połowie XVIII i na początku XIX wieku, gdy tkano tu doskonałe batysty, woale i inne towary najwyższej jakości. Lokalne wyroby zyskały sławę nawet poza granicami monarchii austriackiej. Muzeum Karkonoskie w Jilemnicy jeszcze dzisiaj posiada ręcznie robioną przędzę z początku XIX wieku. 296 metrów tej przędzy waży tylko jeden gram! Do dnia dzisiejszego jest najdelikatniejszą lnianą przędzą na świecie.

Len obrabiano częściowo chałupniczo, częściowo w hrabiowskich manufakturach (najbliższa w Jilemnicy – Hrabačovie). Również mieszkańcy Jilemnicy zaczęli prowadzić działalność w branży płócienniczej, a największe dochody uzyskiwali z handlu. Wszystkie te działania bardzo szybko zaczęły wpływać także na wygląd miasta. Dawne parterowe drewniane domki zaczęły ustępować miejsca okazalszym zabudowaniom drewnianym, pojawiały się także pierwsze kamienice. Rosła także liczba mieszkańców. Zamożność widać do dnia dzisiejszego w wielu barokowych rzeźbach rozmieszczonych na ulicach miasta i na rynku, szczególnie w monumentalnej architekturze barokowej i cennym wyposażeniu kościoła pw. św. Wawrzyńca.

Rozmach budowlany związany z rozwijającym się przemysłem miał jednak także ciemne strony. Coraz częściej wybuchały pożary, które największe zniszczenia wyrządziły w latach 1788, 1803, 1838. W dużym stopniu zatarły one dawny charakter miasta i zmusiły mieszkańców do budowania z cegieł i kamieni. W czasie największego pożaru, w 1788 roku, w Jilemnicy spłonęło 114 domów, a wiele kolejnych zostało na tyle zniszczonych, że musiały zostać zburzone.

W pierwszej połowie XIX wieku płóciennictwo powoli upadało. Produkcja tekstylna coraz bardziej była opanowywana przez nowoczesne fabryki produkujące masowo, z którymi Jilemnice nie mogła rywalizować, i obiecujący rozwój zapoczątkowany w XVIII wieku powoli przygasał. Dopiero w drugiej połowie XIX wieku życie gospodarcze w mieście ponownie ożyło.

W XIX wieku w Jilemnicy, od założenia zasiedlonej przez czeską ludność, zaczęła się budzić świadomość narodowościowa. Nastąpiło to zwłaszcza po upadku absolutyzmu Bacha, a Jilemnice stała się centrum czeskich mieszkańców Karkonoszy. 

 

• Więcej:  http://mestojilemnice.cz/cz/jilemnice/o-meste/

• 

  Virtuální prohlídka

• 

  Orientační plán města